گاهی اوقات واحدهای تجاری به جای خرید نقدی یا اعتباری (نسیه) یک دارایی، ممکن است دارایی خود را با دارایی دیگری معاوضه کنند. به عنوان مثال، شرکتی ممکن است یکی از تجهیزات خود را با یک قطعه زمین معاوضه کند. به این کار، معاوضه داراییهای ثابت مشهود (داراییهای غیرپولی) می‌گویند.
- در بیشتر موارد، شرکت ها معاوضه را بر مبنای ارزش منصفانه دارایی واگذار شده یا ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده، هر کدام که به گونه ای اتکاپذیر قابل اندازه گیری باشد، شناسایی می‌کنند.
- عموماً شرکت ها باید فوراً هرگونه سود یا زیان ناشی از معاوضه را شناسایی کنند.
دلیل شناسایی فوری این است که بیشتر معاوضه‌ها دارای محتوای تجاری هستند و بنابراین باید سود و زیان شناسایی شود.
محتوای تجاری چیست؟
اگر معامله دارای محتوای تجاری باشد، ارزش منصفانه مبنایی برای اندازه‌گیری دارایی‌ای است که در معاوضه غیرپولی تحصیل می‌شود. در صورتی که جریان‌های نقدی آتی در نتیجه معاوضه تغییر کند، معاوضه دارای محتوای تجاری است. یعنی اگر موقعیت اقتصادی دو طرف تغییر کند، معاوضه دارای محتوای تجاری است.
مثال
شرکت رایان برخی از تجهیزات خود را با زمین‌های تحت مالکیت سپاهان معاوضه می‌کند. این احتمال وجود دارد که زمان و مقدار جریان‌های نقدی ناشی از زمین به طور قابل توجهی با جریان‌های نقدی ناشی از تجهیزات متفاوت باشد.
پرسش: آیا این معاوضه دارای محتوای تجاری است و اگر چنین است، چگونه این معاوضه را ثبت می‌کنید؟
راه حل: هم شرکت رایان و هم شرکت سپاهان پس از معاوضه در موقعیت‌های اقتصادی متفاوتی قرار دارند. بنابراین، معاوضه محتوای تجاری دارد. شرکت ها دارایی تحصیل شده خود را به ارزش منصفانه ثبت می‌کنند و سود یا زیان معاوضه را شناسایی می‌کنند.
اگر شرکت‌ها داراییهای مشابه را مبادله کنند، مثلاً یک کامیون با کامیون دیگر چه؟ حتی در مبادله داراییهای مشابه، می‌تواند منجر به تغییر در موقعیت اقتصادی شرکت شود.
به عنوان مثال، فرض کنید عمر مفید کامیون تحصیل شده به طور قابل توجهی بیشتر از عمر کامیونی است که تحویل داده شده است. جریان‌های نقدی برای کامیون ها می‌تواند به طور قابل توجهی متفاوت باشد. در نتیجه، معامله دارای محتوای تجاری است و شرکت باید از ارزش منصفانه به عنوان مبنایی برای اندازه‌گیری دارایی تحصیل شده در معاوضه استفاده کند.
با این حال، امکان مبادله داراییهای مشابه وجود دارد اما تفاوت قابل توجهی در جریان‌های نقدی وجود ندارد. یعنی شرکت در وضعیت اقتصادی قبل از معاوضه قرار دارد. در این صورت، شرکت سود و زیانی را شناسایی نمی‌کند.
- استفاده از ارزش منصفانه عموماً منجر به شناسایی سود یا زیان در زمان معاوضه می‌شود.
- در نتیجه، شرکت ها باید تعیین کنند که آیا معاوضه دارای محتوای تجاری است یا خیر.
- برای تعیین اینکه معاوضه دارای محتوای تجاری است، آنها باید ویژگی‌های جریان نقدی داراییهای معاوضه شده را به دقت ارزیابی کنند.
طبق استاندارد حسابداری داراییهای ثابت مشهود (استاندارد شماره 11):
در مواردی که یک دارایی ثابت مشهود در معاوضه با دارایی غیرپولی یا ترکیبی از داراییهای پولی و غیرپولی تحصیل می‌شود، باید به ارزش منصفانه اندازه‌گیری و شناسایی شود مگر اینکه معاوضه فاقد محتوای تجاری باشد.
چنانچه دارایی تحصیل شده به ارزش منصفانه اندازه‌گیری نشود بهای تمام شده آن براساس مبلغ دفتری دارایی واگذار شده اندازه‌گیری می‌شود و هیچ گونه سود و زیانی شناسایی نمی‌گردد.
شناسایی زیان در معاوضه دارایی ثابت با محتوای تجاری
به عنوان نمونه‌ای از معاوضه‌ای که منجر به زیان می‌شود، فرض کنید که شرکت رایان، چند دستگاه از کامیون‌های مستعمل خود را به اضافه پول نقد (سرک نقدی) با یک کامیون جدید معاوضه کرده است.
مجموع ارزش دفتری کامیون‌های مستعمل 4,200,000,000 ریال است (بهای تمام شده 6,400,000,000 ریال منهای 2,200,000,000 ریال استهلاک انباشته).
نماینده خرید رایان، با تجربه‌ای که در بازار دست‌دوم دارد، محاسبه می‌کند که کامیون‌های دست دوم دارای ارزش منصفانه 2,600,000,000 ریال هستند. علاوه بر کامیون‌ها، شرکت رایان باید 1,700,000,000 ریال به عنوان سرک نقدی برای کامیون جدید بپردازد.
شرکت رایان بهای تمام شده کامیون جدید را به نحوی که در تصویر زیر نشان داده شده است، محاسبه می‌کند.
محدودیت دسترسی کامل به این درس
-
دوست عزیز.
-
دسترسی کامل به این درس برای کاربران ویژه حسابیار در نظر گرفته شده است.
-
با عضویت به عنوان کاربر ویژه‌ی حسابیار، علاوه بر دسترسی به این مطلب، به سایر مطالب مختص کاربران ویژه هم دسترسی پیدا می‌کنید.
محدودیت دسترسی کامل به این درس
دسترسی کامل به این درس برای اعضای ویژه حسابیار در نظر گرفته شده است.
تمرین معاوضه داراییهای ثابت مشهود
فرض کنید که شرکت ایران، یک دستگاه خودرو مستعمل خود را با یک مدل جدید را یا شرکت تهران معاوضه می‌کند. این معاوضه دارای محتوای تجاری است. خودروی دست دوم دارای ارزش دفتری 800,000,000 ریال (بهای تمام شده 1,200,000,000 ریال منهای 400,000,000 ریال استهلاک انباشته) و ارزش منصفانه 600,000,000 ریال است. ارزش منصفانه خودوری جدید 700,000,000 ریال است و شرکت ایران مبلغ 700,000,000 ریال به عنوان سرک نقدی به شرکت تهران پرداخت می‌کند.
سوال: (الف) بهای تمام شده خودروی جدید را به چه مبلغی ثبت می‌کنید؟ (ب) برای ثبت این معاوضه، شرکت ایران چه ثبتی را انجام می‌دهد؟
محدودیت دسترسی به جواب تمرین
-
نمایش جواب تمرین برای اعضای ویژه حسابیار در نظر گرفته شده است.
محدودیت دسترسی به جواب تمرینات و سوالات
مشاهده جواب تمرینات و سوالات فقط برای اعضای ویژه حسابیار امکان پذیر است.
ترتیب پیشنهادی حسابیار برای خواندن مطالب فصل حسابداری داراییهای ثابت:
